Rok Niepodległości, jaki obecnie obchodzimy, skłania nas do refleksji o tym czy Polska jest rzeczywiście krajem niepodległym i co zrobiliśmy dla szerzenia Królestwa Chrystusowego. Dwie bliźniacze cnoty miłości – do własnej Ojczyzny (patriotyzm) i Narodu (nacjonalizm) – powinny być nieodłączną częścią życia katolickiego Polaków.
Pragnę w tym celu zachęcić do śpiewania i rozważania treści przepięknego hymnu Boże, coś Polskę, epoki klasycyzmu i romantyzmu, o którym już pisałem (w artykule pt. „Spór o hymn narodowy Boże, coś Polskę”). Ten hymn, zgodnie z wolą większej części narodu polskiego, miał być hymnem narodowym. Uważam, że na takie miano zasługuje. Wystarczy uważnie przeczytać wszystkie 11 zwrotek, aby zrozumieć. Pieśń jest cała przepojona Bogiem i do Niego się odnosi w pierwszej kolejności. Ukazana jest tutaj pokora narodu, że tylko w Bogu jest nasze ocalenie (a nie w jakimś gen. Dąbrowskim i innych rewolucjonistach).
Cały tekst hymnu jest kompilacją dwóch różnych utworów i strof dopisywanych później przez różnych autorów. Jego liczne modyfikacje (co do zwrotek, jak i pojedynczych zdań i wyrazów) dokonywane najczęściej przez anonimowe osoby, w niektórych miejscach były tak znaczące, że jako prawdziwego autora mógłbym podać tutaj… naród polski. Dawniej nie było takiego szaleństwa na punkcie praw autorskich i ścigania plagiatów jak dzisiaj. Hymn był własnością całego narodu polskiego i dlatego pierwotni autorzy (Feliński i Gorecki) nie mieli nic do gadania. Moim zdaniem najładniejsze strofy są napisane przez Alojzego Felińskiego. Proszę jednak zwrócić uwagę na serię 4 mało znanych zwrotek w dalszej części utworu, zaczynających się wezwaniem „Boże…”.
Alojzy Feliński: 1, 2, 4 i 6 zwrotka (z 4. zwrotki z pierwotnego tekstu został tylko 1. werset); Antoni Gorecki: 3 i 10 zwrotka. Pozostałe są nieznanych autorów, chociaż wiemy, że jako pierwszy, poważnych zmian w pierwotnej wersji Felińskiego dokonał Wincenty Smagłowski. Ostatnia zwrotka 11. powstała po 1918 r. Już około roku 1860 hymn posiadał komplet 11 zwrotek, ale jedną z nich (wówczas 10. – przedostatnią) bezpowrotnie usunięto. To dałoby liczbę 12 zwrotek.
1. Boże, coś Polskę przez tak liczne wieki
Otaczał blaskiem potęg i chwały,
Coś ją osłaniał tarczą swej opieki
Od nieszczęść, które przygnębić ją miały.
Przed Twe ołtarze zanosim błaganie:
Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie!
2. Ty, któryś potem tknięty jej upadkiem
Wspierał walczących za najświętszą sprawę,
I chcąc świat cały mieć jej męstwa świadkiem
W nieszczęściach samych pomnażał jej sławę.
Przed Twe ołtarze… itd.
3. Niedawnoś wolność zabrał z polskiej ziemi,
A łez, krwi naszej popłynęły rzeki,
Jakże to musi być okropnie z tymi,
Którym ojczyznę odbierasz na wieki.
Przed Twe ołtarze… itd.
4. Wróć naszej Polsce świetność starożytną,
Użyźniaj pola, spustoszałe łany,
Niech szczęście, pokój na nowo zakwitną,
Przestań nas karać, Boże zagniewany!
Przed Twe ołtarze… itd.
5. Boże, którego ramię sprawiedliwe
Żelazne berła władców świata kruszy,
Skarć naszych wrogów zamiary szkodliwe
Obudź nadzieję w każdej polskiej duszy.
Przed Twe ołtarze… itd.
6. Boże Najświętszy! Przez Twe wielkie cudy
Oddalaj od nas klęski, mordy boju,
Połącz wolności węzłem Twoje ludy
Pod jedno berło Anioła Pokoju.
Przed Twe ołtarze… itd.
7. Boże Najświętszy, przez Chrystusa rany
Świeć wiekuiście nad braćmi zmarłymi.
Spojrzyj na lud Twój niewolą znękany,
Przyjmij ofiary z synów polskiej ziemi.
Przed Twe ołtarze… itd.
8. Boże Najświętszy, od którego woli
Istnienie świata całego zależy,
Wyrwij lud polski z tyranów niewoli,
Wspieraj szlachetne zamiary młodzieży.
Przed Twe ołtarze… itd.
9. Gdy naród polski dzisiaj we łzach tonie,
Za naszych braci poległych błagamy,
By ich męczeństwem uwieńczone skronie
Nam do wolności otworzyły bramy.
Przed Twe ołtarze… itd.
10. Jedno Twe słowo, wielki niebios Panie,
W chwili nas z prochów wskrzesić będzie zdolne.
A gdy zasłużym na Twe ukaranie,
Obróć nas w prochy, ale w prochy wolne!
Przed Twe ołtarze… itd.
11. Powstała z grobu na Twe władne słowo
Polska, wolności narodów chorąży.
Pierzchnęły straże, a ponad jej głową
Znowu swobodnie Orzeł Biały krąży!
Przed Twe ołtarze zanosim błaganie
Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie.
Tekst hymnu za: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/boze-cos-polske.html ; Wacław Panek, Hymny polskie, wydawnictwo AA, Kraków 2015, str. 46.
Tekst brakującej 10. zwrotki:
Oddalaj od nas klęski, mordy znoje,
Okaż się ojcem nad dziećmi Twojemi,
Którzy wyleli łez tysiące zdroje,
Za matkę Polskę, o nią Cię prosiemy.
Za: Śpiewy nabożne polskie 1861. Zeszyt pierwszy, b.m.w. [Warszawa]
Teofil
23.12.2017 r.